ARCHITEKTURA SOPOTU

WYJĄTKOWE MIEJSCA I HISTORYCZNA ZABUDOWA

Architektura Sopotu jest dość szczególna i zdecydowanie odmienna od gotycko-barokowego Gdańska i modernistycznej Gdyni. Budowlany rozmach związany z rozkwitem wsi, a z czasem miasta Sopot jako kurortu, zbiegł się w czasie z okresem największej popularności niezwykle wyszukanych i skomplikowanych form eklektyzmu.

Najstarsze sopockie zabytki, które zaliczyć można dokategorii “letniskowej” – np. dwustuletni dwór Sierakowskich – reprezentują formy klasycystyczne. Domy mieszkańców Sopotu sprzed dwustu lat były niewielkimi, drewniano – murowanymi konstrukcjami o prostych kształtach. Tak właśnie wyglądał Sopot w czasach, kiedy dr Haffner zaczynał organizację pierwszego kurortu. Druga połowa XIX wieku, okres zdobywania coraz bardziej ugruntowanej pozycji przez sopockie uzdrowisko wprowadził w jego architekturze istotne zmiany. Jeśliby zapytać człowieka żyjącego w Europie w XIX wieku z jakim krajem kojarzy mu się najbardziej termin “uzdrowisko” odpowiedziałby zapewne: “ze Szwajcarią”. Sopot, całkiem już spore, ale ciągle nie dostatecznie znane uzdrowisko, chciał się dobrze kojarzyć, nic więc dziwnego, że w jego XIX-wiecznej architekturze pojawiły się elementy charakterystyczne raczej dla rejonów alpejskich.

Prawdziwy jednak rozkwit sopockiego eklektyzmu przypada na lata tuż przed końcem XIX wieku i na pierwsze dziesięciolecia wieku XX. Szalenie wówczas modny “romantyczny historyzm”, czyli styl czerpiący pełnymi garściami ze wszystkich poprzednich epok architektonicznych, miał wszelkie podstawy do bujnego rozwoju w Sopocie. Nie tylko bowiem dbano o urodę i detal wznoszonych wówczas obiektów mieszkalno-pensjonatowych, ale nawet promowano bogate dekoracje i wyszukane formy budynków. Metoda była prosta i polegała na obniżaniu podatków od nieruchomości tym właścicielom domów, którzy udekorowali ich fasady, nadając im urozmaiconą formę. W ten sposób doprowadzono do ogromnego nagromadzenia wszelkiego rodzaju wykuszy, balkoników, wieżyczek, galeryjek, balustrad, gzymsów i wszystkiego co tylko dało się zmieścić na fasadach nowo budowanych domów. Swoje miejsce znalazła w tym systemie również secesja, która pojawia się z własnymi krętymi liniami nie tyle w samej architekturze, co w dekoracji sopockich domów. Architektoniczna mieszanka, styl zwany w okolicy “sopockim”, nadał utworzonemu w 1901 r. miastu specyficznej atmosfery, którą odczuć można do dziś.

Szczęśliwie uniknąwszy większych zniszczeń w trakcie II wojny światowej, współczesny Sopot nie tylko dba o architektoniczne dziedzictwo przeszłości, ale również pilnuje, by nowe budynki nie raziły nowoczesnością. Jest więc po dziś dzień miejscem, gdzie buduje się ładnie, choć oczywiście są tacy, którzy krytykują poszczególne realizacje. Połączenie wielkomiejskości głównych ulic z przytulną architekturą zaułków i monumentalnymi, ale nawiązującymi do przeszłości obiektami kurortu – to właśnie cechy sopockiego stylu uzdrowiskowego.

Źródło: https://pomorskie.travel/pl/-/sopocka-architektura

WYBRANE OBIEKTY 

Willa Claaszena

Muzeum Sopotu

Wybudowana w latach 1903-1904 dla rodziny gdańskiego kupca i przedsiębiorcy Ernsta Augusta Claaszena i jego rodziny. Zaprojektowana przez sopockiego architekta Waltera Schulza asymetryczna willa stanowi przykład stylu romantycznego. Założony na asymetrycznym rzucie trój-kondygnacyjny budynek, z bryłą podzieloną licznymi ryzalitami, wykuszami i wieżyczkami oraz połączeniem ceglanego muru, muru pruskiego i otynkowanych płaszczyzn daje efekt czterech różniących się od siebie fasad.

Z powodu powojennego kryzysu w 1924 roku Claaszen popełnił samobójstwo, skutkiem czego było wyprzedawanie rodzinnego majątku przez żonę i córkę Ruth. W roku 1928 dom kupił pochodzący z Królewca Oskar Meltzner. Do 1945 roku był zamieszkały przez jego rodzinę.
Po II Wojnie Światowej willa została włączona w listę budynków Wojskowego Domu Wypoczynkowego. Zamieszkiwali ją między innymi prezydent RP Bolesław Bierut, delegat rządu ds. wybrzeża Eugeniusz Kwiatkowski, premier Józef Cyrankiewicz z żoną Niną Andrycz. Do lat 80 pełniła funkcje Wypoczynkowego Ośrodka Rządowego.
W 1981 roku budynek stał się własnością miasta Sopotu, w którym otworzono Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną. Od 2001 roku w willi funkcjonuje Muzeum Sopotu.
W wysokiej piwnicy gdzie niegdyś znajdowała się kuchnia i pomieszczenia gospodarcze, dzisiaj funkcjonuje restauracja. Na wysokim parterze zrekonstruowano jadalnie z werandą całoroczną, salon i niewielki buduar. Na pierwszym piętrze w miejscu sypialni znajdują się obecnie sale wystawiennicze.

Adres: ul. J. Poniatowskiego 8, 81-724 Sopot

Willa Bergera

Willa z zespołem parkowym zbudowana została około roku 1881 na zlecenie gdańskiego radcy handlowego Johanna Immanuela Bergera z przeznaczeniem na letnią rezydencje. W roku 1909, po śmierci Bergera, willę zakupił rentier Paul Heinrich Hermann Ressler, członek loży masońskiej Eugenia pod Ukoronowanym Lwem. Do drugiej wojny światowej willa wielokrotnie zmieniała właścicieli.

Po wojnie z prywatnej rezydencji przekształcono go we własność państwa i w roku 1945 przeznaczono do użytku nowo powstałej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Uczelnię zakładali zaprzyjaźnieni profesorowie – Krystyna i Janusz Studniccy, Marian i Józefa Wnukowie oraz Hanna i Jacek Żuławscy. Na parterze willi powstała tak zwana Szkoła Sopocka, w której wykładano malarstwo kolorystyczne, a w późniejszym czasie również rzeźbę, tkaninę i ceramikę. W 1954 roku postanowiono przenieść szkołę do Gdańska i utworzyć Akademie Sztuk Pięknych. Willa Bergera jak również domy sąsiadujące przeznaczono na mieszkania dla wykładowców i ich rodzin i jest zamieszkiwany do dziś.
Budynek został zaprojektowany w stylu neoklasycystycznym, nawiązującym do antyku. Inspiracją dla projektu były budowle wybitnego niemieckiego architekta Karla Friedricha Schinkla. Charakterystyczna dla stylu jest fasada frontowa, w której w dwóch niszach umieszczono terakotowe rzeźby muz greckich – Kaliope z księgą i rysikiem i Erato, trzymającą zwój i lirę. Front dopełniają pilastry, które wspierają balkon drugiej kondygnacji, przyozdobiony balustradą z tralkami. Po przeciwnej stronie wejścia stoi nieczynna dziś fontanna.
Reprezentatywny był również ganek od strony ogrodu, gdzie również jak od frontu kolumny podtrzymywały balkon drugiego piętra. Obecnie ganek zmieniono w werandę, wstawiając okna między kolumny. W ogrodzie znajduje się do dzisiaj oranżeria z łącznikiem do głównego budynku.
W 1985 roku ogród i frontowa elewacja „zagrały” w horrorze „Medium”, pierwszym polskim filmie o tematyce okultystycznej.

Adres: ul. Obrońców Westerplatte 24, 81-706 Sopot

Łazienki Południowe

Łazienki Południowe to przykład nadmorskie architektury kurortowej. Położone są na skraju parku południowego, nad brzegiem morza, nieopodal dzisiejszego kościoła Zbawiciela. Są jednym z nielicznych na terenie Polski przykładów budownictwa inspirowanego narodowym stylem norweskim. Wyróżniają się charakterystyczną bogatą dekoracją ciesielską.
Pierwsze kąpielisko założono w 1819 r. W 1823 r. Jerzy Haffner wzniósł pierwszy, murowany Dom Kąpielowy. Przy plaży postawił nowe drewniane kabiny-przebieralnie, osobne dla pań i panów. W 1903 r. na miejscu wcześniejszych, XIX-wiecznych kabin kąpielowych wzniesiono nowe Łazienki Północne (ob. nie zachowane), a w 1907 r. Łazienki Południowe. Projektantem obu budynków był znany Sopocki architekt Paul Puchmueller. Łazienki Południowe miały od strony morza kabiny-rozbieralnie i pomosty prowadzące do wody. W pomieszczeniach od strony promenady mieściły się restauracje, kawiarnie i zakłady fryzjerskie.
W 1938 r. w budynku mieściło się schronisko dla młodzieży Hitlerjugend. W latach 1994-1997 Łazienki odrestaurowano i rozbudowano o nowe skrzydła, postawione w miejscu dawnych przebieralni. Obecnie w obiekcie mieści się hotel i restauracja Zhong Hua.
Budynek charakteryzuje się typową dla narodowego stylu norweskiego dekoracją ciesielską, częściowo polichromowaną i wykonaną w stylizacji secesyjnej. W stworzeniach przedstawionych na dekoracjach można rozpoznać postacie fantastyczne jak smoki, oraz zwierzęta takie jak niedźwiedzie, morsy i delfiny. Całość bryły budynku była zbudowana z drewna, a dach przykrywały czerwone ceramiczne dachówki. Na szczytach wieżyczek umieszczono ozdobne latarnie.

Adres: Aleja Wojska Polskiego 1, 81-769 Sopot

Dom Zdrojowy

Pierwszy Dom Zdrojowy z salą balową wybudowano w 1824 r. Sale balowe i restauracyjne połączone były z hotelem i kasynem. Podczas działań wojennych w 1945 r. Dom Zdrojowy został prawie całkowicie zniszczony. Obecny budynek oddano do użytku w 2009 r. Znajdują się w nim m.in.: Państwowa Galeria Sztuki, Informacja Turystyczna, Pijalnia Wód Solankowych, restauracje, kawiarnie, galerie.

Adres: Powstańców Warszawy 2, 81-764 Sopot

Grand Hotel

Jest przykładem tradycyjnej architektury. Sylwetka stojącego tuż przy plaży, monumentalnego gmachu odzwierciedla bogatą i pełną anegdot historię tego jednego z najwytworniejszych hoteli w Polsce. Gościł on w swoich wnętrzach setki najznamienitszych postaci ze świata kultury, polityki i nauki. Wśród tych, których wizyty najczęściej się wspomina, byli m.in. Charles Aznavour, Marlena Dietrich, Charles de Gaulle, Greta Garbo i Jan Kiepura.

Adres: Powstańców Warszawy 12/14, 81-718 Sopot
Telefon: +48 58 520 60 00
Mail: H3419@sofitel.com
Strona www: https://www.sofitelgrandsopot.com/

Dworek Sierakowskich

XVIII-wieczny dworek, niegdyś letnia rezydencja rodu Sierakowskich, to jeden z najstarszych budynków Sopotu. Obecnie mieści się w nim Galeria Sztuki i siedziba Towarzystwa Przyjaciół Sopotu.

Dworek oferuje mieszkańcom miasta i gościom odwiedzającym kurort wiele wydarzeń kulturalnych, edukacyjnych i artystycznych. Towarzystwo od wielu lat zaprasza na wystawy i wernisaże, cykliczne koncerty muzyki klasycznej Czwartkowe Wieczory Muzyczne, Teatr przy Stole, Wiersze na Piętrze, spotkania literackie, wieczory poetycko-muzyczne, wydarzenia festiwalowe i inne. Wstęp na te przedsięwzięcia jest bezpłatny.

W dworku dostępne są bieżące i archiwalne publikacje wydawane przez Towarzystwo m.in. Rocznik Sopocki i dwumiesięcznik literacki „Topos”. We wnętrzu zabytkowego obiektu znajduje się także kameralna kawiarnia artystyczna Młody Byron.

Adres: ul. Józefa Czyżewskiego 12
Strona www: www.tps-dworek.pl

Kościół św. Jerzego (dawny Ewangelicki Zbór Zbawiciela)

Zbudowany w stylu neogotyckim w latach 1899-1901 pod patronatem cesarzowej Augusty Wiktorii która przekazała w darze 1000 marek. Cesarz Wilhelm II dołożył do tego 2000 marek osobiście zatwierdzając projekt i zalecając podwyższyć wieżę o 7,5 m, aby była widoczna dla statków płynących po zatoce. Na uroczystość poświęcenia świątyni w dniu 17 września 1901 roku przyjechała cesarzowa Niemiec. Kościół należał do ewangelików do maja 1945, kiedy to przekazano go Kościołowi rzymskokatolickiemu. Od stycznia 1948 roku kościół św. Jerzego pełni funkcje kościoła garnizonowego.

Adres: Tadeusza Kościuszki 1, 81-881 Sopot
Telefon: +48 58 551 05 48
Strona www: http://www.jerzy.sopot.pl/

Zakład Balneologiczny

Powstał w 1903 r. według projektu Paula Puchmülera i Heinricha Dunkela, na terenie zajmowanym wcześniej przez zakład kąpielowy Jerzego Haffnera. Obiekt znajduje się na terenie Wojewódzkiego Zespołu Reumatologicznego, w którym można korzystać m.in. z kąpieli solankowych, krioterapii, kinezyterapii, balneoterapii, hydro-terapii, inhalacji oraz zabiegów rehabilitacji narządów ruchu.

Adres: Grunwaldzka 1-3, 81-754 Sopot
Telefon: +48 58 555 75 20
Mail: sekretariat@wzr.com.pl
Strona www: http://pcrsopot.pl/

Krzywy Domek

Jeden z najciekawszych przykładów śmiałej współczesnej architektury. Budynek ten, nawiązujący do rysunków Jana Marcina Szancera oraz Pera Dahlberga, szwedzkiego rysownika od lat mieszkającego w Sopocie, to już niemal symbol miasta. Od swojego powstania w 2004 r. jest jednym z najczęściej fotografowanych obiektów w kurorcie.

Adres: Bohaterów Monte Cassino 53, 81-767 Sopot
Telefon: +48 58 55 55 125
Mail: krzywydomek@krzywydomek.info
Strona www: http://krzywydomek.info

Latarnia

W 1975 r. zmodernizowana została kotłownia Szpitala Reumatologicznego, a dymiący komin obudowano i umieszczono na nim źródło światła. Początkowo zasięg wynosił 5 Mm (ponad 9 km). Pełnoprawny status latarni morskiej wieża uzyskała w 1977 r., kiedy to wydłużono zasięg światła do 31,5 km. Obecnie światło sięga do 13 km i formalnie obiekt nie jest już zaliczany do latarni morskich. Wysokość wieży to 30 m.

Adres: Plac Zdrojowy 3, 81-764 Sopot
Telefon: +48 504 090 710
Mail: latarniamorskasopot@gmail.com
Strona www: http://www.latarniamorskasopot.pl/